Nitelikli Dolandırıcılık (TCK md.158)
Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Nedir?
Nitelikli dolandırıcılık, dolandırıcılık suçunun cezasını ağırlaştıran belirli unsurların varlığı halinde işlenen dolandırıcılık türüdür. Basit dolandırıcılık, bir kişiyi hileli davranışlarla yanıltarak maddi bir kazanç sağlamak ve mağdurun zararına sebep olmak anlamına gelirken, nitelikli dolandırıcılık, bu suçun daha ciddi ve ağır sonuçlar doğurabilecek şekillerde işlenmesini ifade eder.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 158. maddesi, dolandırıcılık suçunun nitelikli hallerini ayrıntılı olarak tanımlar ve bu durumların varlığı halinde suçun cezasının artırılmasını öngörür. Maddede belirtilen nitelikli hallerin açıklaması:
1. Dinî İnanç ve Duyguların İstismar Edilmesi Suretiyle (158/1-a)
Kişilerin dini inanç ve duygularını suistimal ederek dolandırıcılık yapılması, bu suçun cezasını ağırlaştırıcı bir nedendir. Örneğin, dini temelli sahte yardım kampanyaları düzenleyerek para toplamak bu kapsamda değerlendirilir.
2. Kişinin İçinde Bulunduğu Tehlikeli Durum veya Zor Şartlardan Yararlanmak Suretiyle (158/1-b)
Bir kişinin zor durumda olmasından ya da acil bir tehlikeyle karşı karşıya bulunmasından yararlanarak dolandırıcılık yapılması, nitelikli hal sayılır. Örneğin, doğal afetler sırasında mağdurları dolandırmak.
3. Kişinin Algılama Yeteneğinin Zayıflığından Yararlanmak Suretiyle (158/1-c)
Algılama yetisi zayıf olan, yani zihinsel engelli veya yaşlı kişilere yönelik dolandırıcılık, cezanın ağırlaştırılmasına neden olur.
4. Kamu Kurum ve Kuruluşlarının, Kamu Meslek Kuruluşlarının, Siyasi Parti, Vakıf veya Dernek Tüzel Kişiliklerinin Araç Olarak Kullanılması Suretiyle (158/1-d)
Dolandırıcılık suçunun kamu kurum ve kuruluşları ya da kamu meslek kuruluşları gibi yapılar kullanılarak işlenmesi nitelikli haldir. Örneğin, bu tür kurumların adını kullanarak hileli iş yapmak.
5. Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Zararına Olarak (158/1-e)
Bu durumda, dolandırıcılık kamu kurum ve kuruluşlarının maddi zararına neden olacak şekilde işlenirse, suçun cezası artar. Örneğin, sahte belgelerle devletten haksız kazanç elde etmek.
6. Bilişim Sistemlerinin, Banka veya Kredi Kurumlarının Araç Olarak Kullanılması Suretiyle (158/1-f)
İnternet ve dijital teknolojilerin, banka veya kredi kurumlarının dolandırıcılıkta araç olarak kullanılması bu suçun nitelikli bir hali olarak değerlendirilir.
7. Basın ve Yayın Araçlarının Sağladığı Kolaylıktan Yararlanmak Suretiyle (158/1-g)
Basın, radyo, televizyon veya internet gibi araçlarla kamuya ulaşarak yapılan dolandırıcılıklar bu kapsamda değerlendirilebilir. Örneğin, sahte haberlerle insanları kandırmak.
8. Tacir veya Şirket Yöneticisi Olan ya da Şirket Adına Hareket Eden Kişilerin Ticari Faaliyetleri Sırasında; Kooperatif Yöneticilerinin Kooperatifin Faaliyeti Kapsamında (158/1-h)
Tacirlerin veya şirket yöneticilerinin ticari faaliyetlerini kötüye kullanarak dolandırıcılık yapmaları, bu suçu ağırlaştırır. Aynı durum kooperatif yöneticileri için de geçerlidir.
9. Serbest Meslek Sahibi Kişiler Tarafından, Mesleklerinden Dolayı Kendilerine Duyulan Güvenin Kötüye Kullanılması Suretiyle (158/1-i)
Avukatlar, doktorlar gibi serbest meslek sahiplerinin mesleklerinin sağladığı güveni kötüye kullanarak dolandırıcılık yapmaları bu maddeye girer.
10. Banka veya Diğer Kredi Kurumlarınca Tahsis Edilmemesi Gereken Bir Kredinin Açılmasını Sağlamak Maksadıyla (158/1-j)
Sahtecilik ve yalan beyanlarla aslında tahsis edilmemesi gereken bir krediyi almak, dolandırıcılık suçunu ağırlaştıran sebeplerden biridir. Örneğin sahtecilik ve yalan beyanlarla aslında tahsis edilmemesi gereken bir krediyi almak, dolandırıcılık suçunu ağırlaştıran sebeplerden biridir.
11. Sigorta Bedelini Almak Maksadıyla (158/1-k)
Sigorta şirketlerinden haksız kazanç elde etmek için gerçekleştirilen dolandırıcılık da nitelikli sayılır. Örneğin, gerçekte meydana gelmemiş bir kaza veya yangın gibi durumları varmış gibi göstererek sigorta tazminatı almak buna örnek verilebilir.
12. Kendisini Kamu Görevlisi veya Banka, Sigorta ya da Kredi Kurumlarının Çalışanı Olarak Tanıtması (158/1-l)
Bir kişinin kendisini kamu görevlisi ya da belirli bir kurumun çalışanı olarak tanıtması ve bu yolla dolandırıcılık yapması da suçun cezasını artırıcı bir sebeptir.
Nitelikli Dolandırıcılık Cezası 2024
Türk Ceza Kanunu’nun 158. maddesinde düzenlenen nitelikli dolandırıcılık suçu işlendiğinde, suça karışan kişi veya kişiler hakkında üç yıldan on yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezasına hükmedilir.
Maddenin ek ve değişiklik cümlesi şunları düzenler:
(e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hallerde (Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak, Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle, Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla, Sigorta bedelini almak maksadıyla, kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle,)
- Hapis cezasının alt sınırı dört yıldan az olamaz.
- Adli para cezası, suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz. Bu hüküm, suçun bu bentlerde belirtilen şekillerde işlenmesinin ağır sonuçları nedeniyle daha caydırıcı bir ceza öngörmektedir.
Kamu Görevlileri ile İlişki Kurma ve İş Vaadi ile Dolandırıcılık (158/2)
Madde 158/2'ye göre:
- Kendisinin kamu görevlileriyle ilişkisi olduğunu, onlarla aralarında hatırı sayılır bir yakınlık bulunduğunu veya belirli bir işin yapılacağı vaadinde bulunarak dolandırıcılık yapan kişi, 158. maddenin birinci fıkrası kapsamında cezalandırılır.
- Bu düzenleme, kişilerin kamu görevlilerinin nüfuzunu haksız kazanç için kullanmalarını veya bu şekilde insanları aldatmalarını engellemeyi amaçlar.
Suçun Birden Fazla Kişi Tarafından İşlenmesi ve Örgütlü Suç (158/3)
Ek fıkra (24/11/2016-6763/14 md.) ile:
- Dolandırıcılık suçunun üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi durumunda, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
- Suç işlemek için kurulmuş bir örgüt faaliyeti çerçevesinde dolandırıcılık suçu işlenirse, ceza bir kat artırılır. Bu, organize suçların caydırıcılığını artırmak amacıyla konulmuş bir düzenlemedir.
- Bu düzenleme, organize grupların dolandırıcılık suçları üzerindeki etkisini azaltmak ve toplumu korumak için daha ağır cezai müeyyideler öngörmektedir.
Bu maddeler, dolandırıcılık suçunun farklı biçimlerini ve durumlarını göz önüne alarak ceza uygulamalarını çeşitlendirmekte ve suçun işleniş şekline göre cezaların ağırlaştırılmasını sağlamaktadır.
Nitelikli Dolandırıcılıktan Beraat
Nitelikli dolandırıcılık suçundan beraat kararı, mahkemenin sanığın isnat edilen suçu işlemediğine veya suçun yasal unsurlarının oluşmadığına kanaat getirmesi durumunda verilen bir karardır. Beraat kararı
- Yeterli delil bulunamaması
- Suçun unsurlarının oluşmaması
- Sanığın kusurunun bulunmaması
- Hukuka uygunluk nedenleri hallerinde verilebilir.
Bilişim Suçlarında Bankanın Sorumluluğu
1. Hukuki Sorumluluk
- TCK ve Bilişim Suçları: Türk Ceza Kanunu’nda bilişim sistemlerinin güvenliğini ihlal eden suçlar (TCK m. 243-245) düzenlenmiştir. Bankalar, bu suçlarla mücadelede gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
- 6572 Sayılı Kanun: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından belirlenen 6572 sayılı kanun, bankaların siber güvenlik standartlarına uymalarını ve bilgi güvenliğini sağlamalarını zorunlu kılar. Bankaların, müşteri bilgilerinin güvenliği için gereken önlemleri alması beklenir.
2. İşletim Sorumluluğu
- Sistem Güvenliği: Bankalar, bilişim sistemlerinin güvenliğini sağlamak için gereken teknik ve idari önlemleri almakla yükümlüdür. Bu kapsamda:
- Güçlü şifreleme yöntemleri kullanmak,
- Güvenlik duvarları ve saldırı tespit sistemleri kurmak,
- Sürekli güncellemeler ve sistem denetimleri yapmak,
- Müşterilere güvenli kullanım yönergeleri sunmak gerekmektedir.
3. Müşteri Bilgilendirmesi
- Bankalar, müşterilerini potansiyel bilişim suçları ve bu suçlardan nasıl korunabilecekleri konusunda bilgilendirmekle yükümlüdür. Örneğin:
- Şüpheli işlemler hakkında müşterileri bilgilendirmek,
- Dolandırıcılık girişimlerine karşı uyarılar yapmak,
- Müşterilerin kimlik bilgilerini koruma yollarını öğretmek.
4. Zararın Tazmini
- Bankalar, bilişim suçları sonucu müşterilerine veya üçüncü kişilere karşı sorumlu olabilirler. Eğer bir müşteri, bankanın güvenlik önlemlerinin yetersizliği nedeniyle bir dolandırıcılık olayına maruz kalmışsa, banka bu durumda zararın tazmini konusunda sorumlu tutulur. Bu durum, bankanın ihmali veya kusuru ile ilgilidir.
5. İşbirliği ve Bildirim Yükümlülüğü
- Bankalar, bilişim suçları ile ilgili şüpheli faaliyetleri güvenlik birimlerine bildirme yükümlülüğüne sahiptir. Ayrıca, bu suçların önlenmesi ve tespitinde emniyet güçleri ile işbirliği yapmaları önemlidir.
Nitelikli Dolandırıcılıkta Emsal Kararlar
‘Sanığın bir şekilde temin ettiği tamamen sahte olarak düzenlenmiş çeki şikayetçi ...'un temsilcisi olduğu şirketten aldığı mal karşılığında vererek haksız menfaat temin ettiği iddia edilen olayda;
Tüm dosya kapsamına göre, sanığın gerçekleştirdiği sabit olan resmi belgede sahtecilik, nitelikli dolandırıcılık suçlarından mahkumiyetine yönelik kabulde ve 158/1-f son maddesi gereği para cezası haksız menfaatin iki katından az olamayacağından mahkemenin yazılı şekilde hüküm tesisinde isabetsizlik görülmemiştir.’
23. Ceza Dairesi 2015/3299 2015/4444 29.09.2015
‘Sanıkların evli olduğu, sanık ...'ın 24/07/2006 yılında vefat eden babasına ait maaş hesabına vefatından hemen sonraki 2 ay için yatan parayı iştirak halinde çekmek sureti ile haksız menfaat elde ederek nitelikli dolandırıclık suçunu işlediklerinin iddia edildiği olayda;
Tüm dosya kapsamına göre; sanıkların, suç işleme kastı ile hareket ettiklerine dair kesin ve inandırıcı delil bulunmadığından mahkemece verilen beraat kararına ilişkin kabulde bir isabetsizlik görülmemiştir.’
23. Ceza Dairesi 2015/2886 2015/1005 28.04.2015
‘Dolandırıcılık suçunun oluşabilmesi için; failin bir kimseyi, kandırabilecek nitelikte hileli davranışlarla hataya düşürüp, onun veya başkasının zararına, kendisine veya başkasına yarar sağlaması gerekmektedir. Hile nitelikli bir yalandır. Fail tarafından yapılan hileli davranış belli oranda ağır, yoğun ve ustaca olmalı, sergileniş açısından mağdurun inceleme olanağını ortadan kaldıracak nitelikte bir takım hareketler olmalıdır.
TCK'nın 158/1-e bendinde belirtilen, kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak dolandırıcılık suçunun işlenmesi, nitelikli hal kabul edilmiştir. Hangi kurum ve kuruluşların, kamusal nitelik taşıdığı, o kurumun kadro bakımından bağlı olduğu durumu düzenleyen mevzuata göre belirlenir.’
23. Ceza Dairesi
2015/870
2015/459
08.04.2015